Gatunki dziennikarskie: publicystyczne i pograniczne.

Notatki zostały sporządzone na podstawie książki Gatunki dziennikarskie - teoria, praktyka, język pod redakcją K. Wolnego-Zmorzyńskiego, A. Kaliszewskiego, W. Furmana. Stanowią streszczenie podręcznika, zawierają cytaty i są jedynie wskazówką, na które aspekty poruszane w książce warto zwrócić uwagę.

Gatunki dziennikarskie - teoria, praktyka, język

Rozdział III

Gatunki publicystyczne.

1.       Artykuł:

·         tylko w prasie,

·         wypowiedź na tematy polityczne, społeczne, kulturalne itp., której wywód jest podporządkowany tezom

·         podbudowa naukowo-intelektualna

·         teza

·         precyzyjny język, ale nie nadto naukowy

·         cytaty, zdjęcia, tabele

·         bardzo wąska granica między artykułem publicystycznym a naukowym

2.       Artykuł wstępny:

·         w pierwszych numerach gazet,

·         powiadamia o założeniach, polityce, programie redakcji

·         perswazja, propaganda

·         w kolorowych miesięcznikach – polecenie tekstów, dotyczy zawartości numeru, gościa, podpisany przez redaktora naczelnego

3.       Reportaż problemowy (publicystyczny)

·         autor opowiada się po jeden z prezentowanych stron sporu,

·         autor jest obserwatorem, prokuratorem i sędzią

·         przyczyna napisania: skargi, interwencje, własne obserwacje

·         I część to opis

·         II część to analiza, z objęciem konkretnego stanowiska autora

4.       Felieton:

·         aktualne wydarzenia społeczne, kulturalne, polityczne

·         rozrywkowy ton

·         satyra, ironia, groteska i sarkazm

·         subiektywny punkt widzenia

·         mowa potoczna, wulgaryzmy, neologizmy

·         dialogi, monologi, cytaty

·         środki literackie – również fikcja

·         liść, kartka – lekka wypowiedź, luźna kartka, której kierunek określa autor

·         niewielkie rozmiary

·         narrator w 1 osobie

·         skłonność do puenty

·         wizjotektst w TV, audiotekst w radio

5.       Komentarz:

·         wyrażenie stanowiska wobec zaistniałych faktów, wyjaśnienie sytuacji, analiza i rzeczowa argumentacja

·         efekt końcowy: przekonanie przez autora do swoich racji

·         komentator: dziennikarz, specjalista

·         krótki

·         stanowisko autora musi być jasno określone

·         sygnowany nazwiskiem autora

6.       Recenzja:

·         omówienie i/lub ocena dzieła artystycznego, naukowego lub innej publikacji, będącej przedmiotem działania prawa autorskiego

·         w prasie lub innym środku przekazu

·         przedmiotem recenzji nie może być: mecz, wiec, przemówienie, zjazd partii, masza

·         prostszy aparat krytyczny niż w recenzji naukowej

·         aktualność

·         informuje o nowych dziełach, promuje je, ocenia

·         kształtuje gust odbiorców

·         zawiera refleksję krytyczną

·         przedstawia dzieło: tytuł, imię, nazwisko twórcym miejsce wydania, aktorów, datę, wydawnictwo, omówienie treści, wskazanie gatunku, dyscypliny, informacje o autorze

·         ocena od szczegółu do ogółu, poparta cytatami

·         zakończenie z podsumowaniem, zachęta lub odradzenie zapoznania z dziełem

·         bez nadmiernych kolokwializmów i środków artystycznych

·         tytuł intrygujący

·         towarzyszy zdjęcie

·         grupowane w bloki recenzje

7.       Esej:

·         Arystoteles – pierwsze eseje, nowożytny esej – Montaigne’a, w Polsce – gawęda szlachecka

·         próba, szkic literacki, naukowy, krytyczny – obszerny utwór, swobodnie interpretujący zjawisko lub dociekający problemu, dba o oryginalny artystyczny sposób przekazu. Esej eksponuje punkt widzenia osoby mówiącej

·         gatunek pograniczny między felietonem i artykułem

·         fikcja: wprowadzenie bohaterów

·         niekonsekwentna erudycja, język trochę potoczny, trochę erudycyjny

·         brak linearności wywodu – związki skojarzeniowe, niekoniecznie przyczynowo-skutkowe

·         dygresyjność

·         podział:

a)      narracyjne – zbudowane wokół fabuły

b)      opisowe – subiektywnie przedstawiony problem, zjawisko, idea

c)       spekulacyjne – badają zjawiska, idee, problemy

d)      argumentujące – twierdzenia, poparte dowodami

8.       Dziennik:

·         cykl prowadzonych w miarę systematycznie zapisów o charakterze dokumentalnym

·         w formie dziennika mogą być pisane felietony, recenzja, esej

·         chronologia

·         poufałość między nadawcą a odbiorcą

9.       Powieść w odcinkach

·         atrakcyjna fabuła,

·         rozwiązanie problemu z odcinka poprzedniego

·         centralne zdarzenie

·         nowa historia zachęcająca do lektury

·         zakończenie odcinka w najciekawszym momencie, aby zachęcić do lektury

10.   Nekrolog

·         zwięzła informacja o śmierci danej osoby to nie nekrolog jako gatunek dziennikarski

·         staje się dopiero, kiedy przechodzi w wspomnienie o danej osobie – biografia, podkreślone dokonania, wyrażony smutek,

·         z fotografią,

·         tytuł to często imię, nazwisko, data urodzenia i śmierci

Rozdział IV

Gatunki pograniczne.

1.       Wywiad:

·         w starożytności dialogi: sokratejski (Platona – naprowadzenie rozmówcy na rozwiązanie problemu za pomocą pytań), arystotelesowski (moralistyczny), lukianowski (satyryczny)

·         rozmowa dziennikarza z osobą budzącą zainteresowanie celem obublikowania w czasopiśmie, składa się z pytań i odpowiedzi, może dotyczyć jakiejś okazji

·         zapis rozmowy, ale niedokładny, stylizowany

·         krótkie pytania dziennikarza, długie odpowiedzi interlokutora

·         twórca wywiadu prasowego: James Gordon Benett

·         typy wywiadu

o   zur Sache – informacyjny

o   zur Person – publicystyczny, skierowany na prezentację osoby

·         Netzer: dziennikarz w cieniu rozmówcy

·         nota o bohaterze

·         fotografia

·         tytuł budowany wokół cytatu

·         podział:

o   wywiad prasowy – redagowany,

o   telewizyjny – przygotowany, wyreżyserowany, dający pozory rozmowy (talk shows: people talk shows – obyczajowe, zwykli ludzie są bohaterami; celebrity talk shows – rozrywkowe, gwiazdy establishmentu; political talk-show,

o   wywiad radiowy

·         wywiad hybrydyczny – opisy zachowania w wywiadzie prasowym

2.       Dyskusja

·         dziennikarz prezentuje problem

·         w rozmowie biorą udział strony prezentujące różne stanowiska

·         dotyczy jednego tematu

3.       Debata

·         perswazyjna

·         problemowa – naświetla zagadnienie, np. wstąpienie do UE

·         analityczna – z udziałem fachowców

·         wzbogacona (o filmy, wywiady, plansze)

·         zakończona komentarzem autorów

·         dobór uczestników – reprezentatywny

·         ważność tematu

4.       List do redakcji

·         autorstwa osoby spoza redakcji

·         bez wynagrodzenia

·         poglądy, spostrzeżenia nie wszystkie muszą być wyemitowane,

·         podlega obróbce

5.       Odpowiedź na list do redakcji

·         podjęcie rozmowy z autorem listu

6.       Hipertekst

·         wersja elektorniczna www

·         łatwość aktualizacji, szybkość

·         łączenie fotografii, filmu, tekstu, animacji

·         poruszanie się w obrębie ścieżek za pomocą linków i zakładek

·         interakcyjny

·         e-gazety

7.       Czat:

·         rozmowa z gościem przez osoby pozostające w kontakcie elektronicznym

·         moderator kontroluje